THEMA: Wetter en Frijheid
Lucht, land, zoet water en zout water komen samen in Kornwerderzand. Soms lieflijk en vredig, dan weer onstuimig en wreed. Kornwerderzand heeft strategische waarde, zoals ook duidelijk werd in de Tweede Wereldoorlog toen er met kazematten een vesting werd aangelegd om de vijand buiten te sluiten. En dat lukte, al was het maar voor even. De Afsluitdijk houdt de vloedgolven van zout water buiten, maar is ook een vrije verbinding met West-Nederland. Binnenkort neemt ook de vrijheid voor de vissen toe en krijgen ze weer een vrije doorgang van de Waddenzee naar de rivieren. Kornwerderzand vertelt het verhaal over vrijheid van de mens, de vis en het water.
NATUUR
Tijdens een tocht over de Waddenzee en het IJsselmeer weet de schipper van de oude tjalk van Zeilcharter.nl het antwoord op alle vragen over zeemanschap, de wind, de getijden, de golven en de gevaren van het water. Ook het belang van de sluis voor mens en dier komt aan bod. De sluis is ontzettend belangrijk voor de doorgang van zoet naar zout en van zout naar zoet, van hoog naar laag en andersom.
https://zeilcharter.nl/
OF
KUNST
Op de Afsluitdijk, bij Kornwerderzand staat sinds 2018 een markant gebouw als een schuimkraag op de dijk: Het Afsluitdijk Wadden Center. Dit centrum biedt een totaalbeleving over Unesco Werelderfgoed Waddenzee. Bart Zantman, die samen met Doeke van Wieren, de architect is van dit bijzondere gebouw vertelt over hoe de omgeving hen inspireerde en hoe je dat terug kunt zien in de structuur en het ontwerp van het bouwwerk.
www.gear.nu
Cultureel erfgoed
Wat betekent het om als soldaat opgesloten te zijn in een kleine bunker van een paar vierkante meter terwijl de bommen om je oren vliegen? Wat doe je als de verveling toeslaat wanneer je uren op wacht staat en er niks gebeurt, maar toch alert moet blijven. Wat eet je in een bunker en was het koud of warm in zo’n uniform? Hoe voelt vrijheid als je wordt bevrijd? Medewerkers van het Kazemattenmuseum vertellen spannende verhalen en laten de leerlingen ervaren hoe het is om soldaat te zijn in oorlogstijd.
https://www.kazemattenmuseum.nl/
OF
THEATER
De oorlog is voorbij. Maar dat is nog niet tot iedereen doorgedrongen. Prop theatercollectief maakt een interactieve voorstelling waarin het publiek door de theatermakers wordt meegenomen door een onwerkelijke reis naar de vrijheid.
https://www.prop-theatercollectief.nl/
EN
Thema: Bosk en Adel
Friesland heeft prachtige bossen en één daarvan is uniek in Nederland: Het Rijsterbos. Het glooiende landschap werd gevormd door de gletsjertongen die in de laatste ijstijd het land voor zich uit stuwden. Aan de noordoostzijde van het bos ligt het erfgoed Huize Rijs, lang bewoond door de adellijke familie Van Swinderen met een rijke geschiedenis. De tuinen rond het huis waren beroemd, maar nadat het huis in 1937 werd afgebroken, raakten ook de tuinen in verval. Natuurorganisatie It Fryske Gea nam het beheer over en herstelde de tuinen in oude glorie, die nu toegankelijk zijn voor publiek.
NATUUR
Het Rijsterbos is al eeuwenoud. Na het wegtrekken van het ijs groeide hier een bos met majestueuze beuken en eiken. Vertegenwoordigers van It Fryske Gea kennen het gebied als hun broekzak en nemen de leerlingen mee het bos in om de geheimen van het bos bloot te leggen.
https://www.itfryskegea.nl
OF
KUNST
Beeldend kunstenaar Ids Willemsma maakte voor de tuinen van Huize Rijs een monumentale toegangspoort. Hoe kwam hij tot zijn ontwerp? Hoe kunnen we leren van de vormen van de natuur en wat vertelt het kunstwerk allemaal? Ids legt het graag uit.
https://idswillemsma.nl/wp/
Cultureel erfgoed
Het Rijsterbos herbergt ook de Theatertún van Bart van der Wal. Als theatermaker weet hij alles van beelden schetsen en indrukken opdoen. En hij kent de geschiedenis van de familie Van Swinderen goed. Bart brengt de erfgoedverhalen tot leven en komt misschien wel uit bij de romance tussen een eenvoudig meisje en de jonkheer van Gaasterland
http://www.teatertun.nl/
Theater
De familie Van Swinderen zette zich in voor het welzijn van de ‘gewone familie’. Maar kwam die goeddoenerij uit een groot hart of was het misschien ook een manier om zonden af te kopen?
Door de gulheid raakte de familie aan de financiële afgrond, maar wilde dat voor de buitenwereld niet weten. De Kompanen maakt een interactieve voorstelling over klassenverschillen, waarbij de spelers een relatie leggen tussen het verleden en het heden.
https://www.facebook.com/De-Kompanen
EN
Thema: Spegeling en Greide gelûden
De afwisseling van uitgestrekte groene weiden, sloten en vaarten kenmerkt het gebied rond Jorwert. Het is al eeuwenlang een boerengemeenschap, maar één die grote veranderingen heeft doorgemaakt. Een inspiratiebron voor Geert Mak die er als inwoner, zijn intrigerende werk
Hoe God verdween uit Jorwerd schreef. Het landschap prikkelt de fantasie en zorgt voor spiegelingen zowel in het water als op het land.
NATUUR
De Leonserpolder in de buurt van Jorwert is één van de pareltjes in de Greidhoeke en een belangrijk gebied in het bestaan van de grutto, onze nationale vogel. De leerlingen gaan aan boord van een fluisterboot onder het gezang van vogels en gezoem van insecten het gebied verkennen.
KUNST
Wanneer je midden in het weiland staat in de buurt van Jorwert zijn de kerken beeldbepalend aan de horizon. In het naburige Bears mogen leerlingen kijken in de kerk. Tijdens een interactieve rondleiding van een medewerker van stichting Uniastate Bears worden de klokken geluid, het orgel geprobeerd en komen we te weten waarom er graven zijn in de kerk. Naast de kerk staat een state, of eigenlijk ook niet. Het is een luchtspiegeling van de state die in de 15e en 16e eeuw in bezit was van edele familie Unia. Vermoedelijk in opdracht van Grutte Pier
brandde het bouwwerk af, maar werd herbouwd.
In 1756 leek er een definitief einde voor het monumentale gebouw. Kunstenaar Bep Mulder ontwierp echter in 1990 een stalen constructie die de herinnering aan Uniastate weer doet herleven. Renee Douma is bij de bouw van dit kunstwerk betrokken geweest. Hij neemt de leerlingen letterlijk en figuurlijk mee in het verhaal van de Luchtspiegeling.
https://www.uniastatebears.nl/
EN
Cultureel erfgoed
In Jorwert komt buiten zijn en cultuur al velen jaren samen in het Iepenloftspul Jorwert. De iepenloftspullen zijn onderdeel van het cultureel erfgoed. Duizenden mensen trekken jaarlijks naar Jorwert om te kijken naar de voorstelling van het Iepenloftspul Jorwert. In 1954 werd het eerste Iepenloftspul ‘De klokken fan Jorwert’ gespeeld. De karakteristieke kerktoren was ingestort en voor de wederopbouw moest geld worden ingezameld. Het was het begin van een traditie rond de perenboom in de tuin van de notaris. Maar wat komt er kijken bij zo’n voorstelling?
Leerlingen krijgen de kans om achter de schermen te kijken en vanuit de coulissen mee te maken hoe een spiegeling van het leven tot stand komt. Ze krijgen uitleg over de historie, over decorbouw en het repeteren. En natuurlijk komt de rol van de ‘parrebeam’ in de notaristún aan bod.
https://www.iepenloftspuljorwert.nl/
MUZIEK
De greide barst van de geluiden, een belangrijke inspiratiebron voor componist en geluidskunstenaar Sytze Pruiksma. Hij creëert een muzikale spiegeling met vogelfluitjes, een heel arsenaal aan slagwerkinstrumenten en elektronica. Muziek nodigt uit tot interpretatie en herkenning. Leerlingen zullen geprikkeld worden om beelden en woorden te vinden bij deze muzikale compositie.
http://sytzepruiksma.com/
Thema: Striid en Balâns
Holwerd ademt zee, de strijd tussen zee en mens, maar ook de oogst van het wad. Wat is van de mens en wat is van de natuur? De Cisterciënzer monniken van Claerkamp legden er in de Middeleeuwen een van de oudste dijken aan tegen het gevaar van het water. In Holwerd wordt tot op de dag van vandaag gezocht naar balans tussen mens en natuur.
NATUUR
Buitendijks heersen de grillen van de natuur over vruchtbare gronden. Waar eens de slikwerkers hun ruggen kromden, ligt nu het unieke natuurgebied Noard-Fryslân Bûtendyks. Henk-Jan van der Veen, boswachter bij Staatsbosbeheer en gidsen van de Waddenvereniging vertellen over de geschiedenis van deze Gouden rand van de Waddenzee. Samen gaan we op zoek naar het belang van deze modderige vlakten en zilte zandbanken. Dit gebied is vandaag de dag het domein van honderdduizenden vogels die afkomen op de rust en voedselrijkdom.
https://www.staatsbosbeheer.nl/
https://www.waddenvereniging.nl/
OF
KUNST
Bron: Marieke Feenstra
In 2019 is op de dijk bij Holwerd het beeld Wachten op hoog water van Jan Ketelaar geplaatst.
Het beeld bestaat uit twee, van metaal gelaste, vrouwen van vijf meter hoog. Een volle vrouw en een dunne vrouw. Ze kijken uit over zee. Toen Joop Mulder jaren geleden startte met zijn ideeën voor Sense of Place, een landschapsprogramma voor de Waddenkust, bedacht hij dat de dijk bij Holwerd een prachtige plek zou zijn voor Wachten op hoog water. Jan Ketelaar gaat met de leerlingen in gesprek over het belang van uitwisseling en het zoeken naar balans. Over te veel en te weinig en hoe daar mee om te gaan
https://www.janketelaar.nl/
Cultureel erfgoed
Een eeuw geleden was er behoefte aan veiligheid en bescherming van de voedselzekerheid tegen het natuurgeweld. De bewoners van bedreigde gebieden wierpen terpen op. Georganiseerd door de monnikengemeenschap werd een groot stuk achterland afgesloten van de invloed van de zee.
Zo ontstond Holwerd, schetst een vertegenwoordiger van de Stichting Holwerd aan Zee. Maar tijden veranderen. Er ontstaat meer begrip voor de waarde van de natuur en daarvoor moet soms moeizaam gewonnen cultuurlandschap weer wijken. Op een plek in de buurt van Holwerd zijn er plannen om een gat in de dijk te maken zodat de zee weer vrij spel krijgt.
Ook hier is het zoeken naar balans.
https://www.holwerdaanzee.nl/
Theater
Eb en vloed, met ijzeren regelmaat van de klok. Het landschap verandert daardoor twee keer per dag volledig en dat beïnvloedt het leven van de dieren. De voorstelling Wachten op hoog water is een interactieve mix van improvisatietheater en poppenspel waarbij vissen een hoofdrol spelen. Improvisatiespeler Ytsje Plantinga en poppenspeler Ingka van Fulpen gaan samen met de leerlingen onderzoeken hoe deze dynamiek van de natuur het leven van de vissen beïnvloedt.
https://plantimproductie.nl/
http://www.inkipinki.nl/
EN
THEMA: Ûnthâlde en Koesterje
Rond Hemrik speelde rond de oorlog een pijnlijke geschiedenis van tewerkgestelden en gevangenen. Deze geschiedenis is jarenlang weggestopt onder de grond van het bos van Sparjebird. De herinnering hieraan is wel bewaard gebleven en moet gekoesterd worden. Het nabijgelegen Wijnjeterperschar is een prachtig divers natuurgebied met heide, bomen en beekjes. Hier vind je gekoesterde herinneringen van dichters aan dit gebied.
NATUUR
Buiten Hemrik kun je bijna niet ontsnappen aan de prachtige heidegebieden
van de Wijnterperschar. Boswachter Paula Swinkels van Staatsbosbeheer laat de leerlingen kennis maken met de insecten en andere dieren die op de heide voorkomen. Ook steken we de handen uit de mouwen om een belangrijke klus te klaren: het wegtrekken van beginnende boompjes.
Waarom zijn die schrale gebieden eigenlijk zo belangrijk en waarom mogen er geen bomen groeien? Paula legt dit uit.
https://www.staatsbosbeheer.nl/
KUNST
In het heidelandschap is door Tresoir een poëzieroute uitgezet. Titi Zaadnoordijk, een van dichters van de poëzieroute, en dichter Kate Schlingemann laten de leerlingen kennis maken met de rijkdom van poëzie. Wanneer ze zelf aan de slag gaan merken de leerlingen wat er met dichten allemaal mogelijk is. Het kunnen ‘bewaardoosjes’ zijn voor ervaringen. Samen met Titi en Kate gaan de leerlingen hun indrukken of verwachtingen van deze enerverende dag verbeelden en vastleggen in poëtische regels. Ook is er de mogelijkheid om het werk te presenteren.
https://www.kateschlingemann.nl/
http://www.titi.nl/
EN
Cultureel erfgoed
Bron: Beeldbank WO2-NIOD
Het kamp Sparjebird speelt een belangrijke rol in de recente geschiedenis van Hemrik. Na de capitulatie van Nederland in de Tweede Wereldoorlog richtten de Duitse overheerser het kamp in als onderdeel van de Arbeidseinsatz. Veel mannen – voornamelijk soldaten uit het overwonnen Nederlandse leger – werden gedwongen in Friesland te werken ten behoeve van de Duitse economie onder de vlag van de Nederlands Arbeids Dienst (NAD). Naarmate de tijd vorderde werd de situatie in het kamp steeds akeliger en veel gevangenen probeerden te ontsnappen. Na de oorlog draaiden de rollen om. Krijgsgevangenen en collaborateurs werden opgesloten in het kamp, maar de sfeer veranderde niet. Van deze beladen tijd zien we nu niets meer terug. Tegenwoordig is het een mooie plek in het bos waar kinderen kunnen spelen. Toch kan Wilma Cuperus van de werkgroep NAD kamp Sparjebird je de geschiedenis laten herleven en zo een beeld geven van leven in het kamp.
https://sa24.nl/het-kampverleden-van-hemrik/
Theater
Theatermaker Romke Gabe Draaijer regisseert een grote theatrale real life game waarbij je als NAD’er alleen door samenwerking met je klas(kamp)genoten en de juiste interesse in het onderwerp kunt ontsnappen. Wie weet de gebeurtenissen die zich op de grond onder je voeten hebben afgespeeld te ontrafelen en weet het NAD-kamp uiteindelijk te ontvluchten?
Zijn de leerlingen klaar om hard aan het werk te gaan en de juiste keuze te maken? Deze theatrale experience is meertalig.
https://romkegabe.nl/
EN
EN
